Takınaklı ve zorlu düşünce, düşünce ve fikir düzeyinde ortaya çıkan ve sık görülen bir tutsaklık türüdür. Takınaklı düşünceler kişinin düşünce ve isteği dışında sürekli olarak yinelenen, tedirginlik veren, inatçı düşünce ya da hareketlerdir. Bu düşüncelerin saçma olduğu kabul edilir. Ancak bütün bu çabalara rağmen, zihinden sökülüp atılamaz. Bu düşüncenin etkisi altındaki kişi, saçma bulduğu kimi davranışları engelleyemez.
Bir bayan danışanımızda elektrikli aletlerin prizde olup olmadığı biçiminde takınaklı bir düşünce vardı. Bu nedenle evinde elektrikli alet kullanamaz olmuştu. Elektrik ütüsünü çok ender olarak kullanmak zorunda kaldığında, birçok kez prizde olup olmadığını kontrol edip, prizde olmadığını bir kâğıda yazarak yanında taşıyor, kuşkuya düştükçe kâğıda bakıyordu.
Başka bir takınaklı düşüncesi olan 26 yaşında kısa boylu bir genç, sokakta yürürken, yanından geçenlere omuz atıyor, bu hareketinin nedenini şöyle açıklıyordu; “Omuz attığım için bana kızıp bağırırlarsa, ben de onlarla kavga ediyorum. Böyle olunca da çok rahatlıyorum. Başkalarının boyuma bakmadan beni adam yerine koyduklarını anlayıp, kendime güveniyorum. Omuz atmama karşın, hiç aldırmadan bakıp geçen olursa fena bozuluyorum” diyerek sıkıntısını dile getiriyordu.
Danışmanlık merkezine gelen başka bir danışanım Birol bey sıkıntılarını anlatmaya başladı;
“Sormayın Kıvanç hanım, bende vesvese var. Tuvaletten sonra elimi yıkıyorum, ‘acaba mikrop kalmış mıdır’ diye bir daha, bir daha yıkıyorum. Abdest alıyorum, acaba abdestim tam oldu mu diye kuşkuya kapılıyorum. Evden çıkarken ‘acaba pencereleri kapattım mı veya tüpgaz kapalı mı’ diye dönüp tekrar tekrar kontrol ediyorum. Namaz kılarken de aklıma garip saçma fikirler geliyor. Hatta bu yüzden namazlarımı bırakmaya başladım. Ne olur bana yardım edin” diyerek sözlerini tamamladı.
Yukarıda özetlediğim vakaların rahatsızlığının adı “Obsesif kompulsif bozukluk” dediğimiz ruhsal bir hastalık. Yani halk diliyle “vesvese hastalığı” olarak da bilinir. Bu rahatsızlıkta kişinin aklına istemediği halde garip saçma düşünceler gelir ve kişi bu düşüncelerden kurtulmak için saçma görünen bazı davranışları tekrarlayıp durur.
Tüm bu anlatılanlar belki çoğunuza komik gelebilir. Aslında bu dertten muzdarip olanlardan pek farkımız yok. Onlar da sizin gibi düşünüyorlar. Komik ve saçma buluyorlar yaptıklarını. Buna rağmen, kendilerine oldukça sıkıntı veren bu düşüncelerin zihinlerini kemirmesine engel olamıyorlar. Bu insanlar, içlerindeki sıkıntıyı azaltabilmek için yaptıkları davranışlar yüzünden, çevreleri tarafından tepki görüyorlar. Örneğin, aşırı temizlik yapan bir hanımın, su ve detarjan harcamaları yüzünden eşiyle büyük kavgalar yaşaması vb.
Takıntı, sorumluluk duygusu yüksek olan, çabuk endişeye kapılan, ergin, içe dönük, karamsar, aşırı titiz, mükemmeliyetçi, kontrolcü, kuralcı, ayrıntıcı ve kusursuzluk arayan kişilik yapısındakilerde daha fazla görülebiliyor.
Bu tür takınaklı düşüncelere sahip olmak, kendi başına psikolojik bir rahatsızlığımızın olduğunu göstermemektedir. Ancak bu gibi düşünce ve davranışlar, kişinin gündelik yaşamını sürdürmesine engel bir durum teşkil ettiğinde, sosyal, iş ve özel hayatında bozulmalara neden olduğunda “Obsesif Kompülsif Bozukluk” veya diğer adıyla “Saplantı Zorlantı Bozukluğu” dediğimiz rahatsızlık ortaya çıkmaktadır.
Bir kişiye OKB teşhisi konması için, kişide obsesyon veya kompülsiyonların olması gerekmektedir. Obsesyon; kişinin sıkıntı duymasına neden olan ve yineleyen şekilde ortaya çıkan düşüncelerdir. Kompülsiyon dediğimiz durum ise, kişinin bu takıntılı düşüncelerin yaratmış olduğu sıkıntıyı önlemek veya ortadan kaldırmak için, kendisini yapmakta mecbur hissettiği ve tekrarladığı davranışlar veya zihinsel faaliyetlerdir.
OKB hastalarına bakıldığında temel belirtiler;
¥ Bulaşma: Kişi sürekli olarak mikrop, tozun kendisine bulaşacağını, kendine zarar vereceğini düşünür. Bu yöndeki düşüncelerin yarattığı sıkıntıyı hafifletebilmek için kişi temizliğe aşırı önem verip, bu yönde eylemler sergileyebilir. (Dakikalarca el yıkamak,saatlerce ev temizlemek,banyoda çok uzun süre kalmak … gibi)
¥ Kontrol etme: Kişi bazı işleri yapmadığına, unuttuğuna veya ihmal ettiğine inanır. Örneğin, kapıyı kilitlediğinden, ocağı kapattığından emin olamaz ve sık sık kontrol etmeye başlar.
¥ Cinsel ya da saldırgan eylem düşünceleri: Kişide, çocuğuna veya etrafındaki kişilere zarar vereceği veya cinsel yönden tacizde bulunacağı yönünde düşüncelere sahiptir.
¥ Simetri-kuralcılık: Kişi, bazı durumların veya objelerin belli bir düzen içinde olmasını ister.
¥ Tekrarlama: Yakınlarının başına kötü bir şey gelebileceğini düşünen bir hasta, bunun olmaması için hâlâ yapmakta olduğu davranışı ikinci kez yaparak bu düşünceden kurtulabilir.
¥ Biriktirme: Örneğin bazı kişilerde yeterli yeri olmadığı halde gazeteler, konserve kutuları gibi işe yaramayan şeyleri atamama davranışı görülebilir.
¥ Sayma: Yolda yürürken kaldırım taşlarını saymak ve araba plakalarını okumak, günlük işlerini yaparken belli sayılarda tekrar etmek.
¥ Tamamlama: Örneğin kirlilik takıntısı olan bazı hastalar, önce musluğu, lavaboyu ve sabunu yıkar, daha sonra elini belli sayıda yıkar ve sonra aynı işlemi tekrarlar.
OKB, ne kadar erken dönemde teşhis edilirse o kadar kolay çözümlenebilir. Ancak bu hastalığa sahip olan kişiler, etrafındaki insanların kendilerini “zayıf” veya “deli” olarak algılamasından çekindikleri için genellikle yaşadıkları belirtileri gizli tutmaya çalışırlar ve yardım istemekten çekinirler.
Bu rahatsızlığın tedavisinde bilişsel, davranışçı terapi ve ilaç tedavisi kullanılır. En iyi sonuç hem terapi, hem de ilaç tedavisinin birlikte kullanılmasıdır.
Tedavide uygulanan başka bir psikoterapi tekniği de *Analitik Psikoterapi”dir. Bu terapinin en önemli farkı takıntılı durumları farklı bir şekilde ele almasıdır. Terapist takıntılı durumu kişinin benliğinin bir parçası olarak ele alır. Bir süre sonra da danışanın kendisi gibi yapacağını ümit eder. Danışan için obsesyon, benliğinde duran yabancı bir tümör gibidir.
Bir de şunu hiç unutmayın; siz vesveselere önem verdikçe onlar artar, önemsemezseniz azalırlar. Bir işle meşgul olduğunuzda vesveseler hafifler.
Son Yorumlar
Kategoriler